Tradycyjne sady stanowiły przez dziesięciolecia najbardziej charakterystyczny element krajobrazów wiejskich w Europie, niestety w ciągu ostatnich pięćdziesięciu lat liczba tych cennych ekosystemów zmniejszyła się o 80 proc.
Skazanie tradycyjnych sadów na wyginięcie będzie nieodwracalną stratą dla różnorodności biologicznej. Dawne odmiany, przystosowane do miejscowych warunków środowiska, mają często wyższą wartość użytkową (są bardziej odporne na mróz czy choroby), niż wiele nowych gatunków. Naukowcy obliczyli, że na jednym wysokopiennym drzewie jabłoni dawnej odmiany znajduje się ponad 30000 żywych organizmów pozostających ze sobą w doskonałej równowadze, a na jednym hektarze tradycyjnego sadu jest więcej gatunków zwierząt, owadów i roślin niż w lesie.
Ochrona i wykorzystanie tradycyjnych sadów może również przynieść wymierne korzyści gospodarcze, społeczne i kulturowe. Owoce dawnych odmian (co zbadano naukowo) są zdrowe i smaczne, tradycyjne produkty z takich owoców mogą stać się marką regionu, lokalne przetwórnie dadzą nowe miejsca pracy, a piękny krajobraz przyciągnie turystów.
W ostatnich latach pojawiły się w Europie oddolne inicjatywy ochrony tradycyjnych sadów. Jedną z nich jest projekt ESTO – Europejski Specjalista Tradycyjnych Sadów realizowany w ramach europejskiego programu „Uczenie się przez całe życie” Leonardo da Vinci przez konsorcjum składające się z instytucje i ekspertów z Austrii, Danii, Francji, Niemiec, Polski i Węgier. Polskim koordynatorem projektu jest Społeczny Instytut Ekologiczny (www.sie.org.pl).
Jednym z głównych rezultatów projektu jest opracowanie materiałów dydaktycznych według kryteriów ECVET (Europejski System Akumulowania i Przenoszenia Osiągnięć w Kształceniu i Szkoleniu Zawodowym). Umożliwiają one osobom zainteresowanym tradycyjnymi sadami zdobycie odpowiedniej wiedzy i umiejętności oraz osiągnięcie odpowiednich kompetencji potrzebnych do zakładania, pielęgnacji czy przetwarzania owoców z takich sadów.
Materiały edukacyjne po polsku:
Więcej: www.esto-project.eu
